Pschychopatische persoonlijkheidskenmerken en witteboordenagressie

Om leren gaan met mensen met een persoonlijkheidsstoornis betekent allereerst leren begrijpen wat er gebeurt. In onderstaande tabel geven we een overzicht van enkele kenmerken van de psychopaat met hun vertaling in statusdynamiek. Een psychopaat plaatst elke communicatie in het perpectief verhoging van status voor zich zelf en daarmee verlaging van de ander. De uitingen in gedrag herkennen we als witteboordenagressie.

Kenmerken psychopatische persoonlijkheid

Maken je chef of collega’s een gladde, charmante indruk? Ze doen meer aan ander verhoging en zelfverlaging dan passend is voor de gegeven situatie.

Buigen zij een gespreksonderwerp vaak om naar een gesprek over henzelf? Alles wordt zoveel mogelijk naar zelfverhoging gebracht: ‘ik ben belangrijk’. De anderverhoging sneuvelt als eerste. Tegelijk wordt het risico om verlaagd te worden vermeden.

Brengen zij anderen in diskrediet, of zeiken ze anderen af om hun eigen imago of reputatie op te poetsen? Ze gebruiken veel ongepaste ander verlaging om te voorkomen dat ze zelf verlaagd worden. Daarmee vermijden ze ook de zelfverlaging en ander verhoging waar die op hun plaats zijn. Onderdeel van de strategie is voorkomen dat anderen elkaar gaan verhogen. Dat mag niet gebeuren, want daar heeft de psychopaat geen controle over.
Kunnen ze met een stalen gezicht liegen tegen collega’s, klanten of zakenrelaties? Ze gebruiken alle vier de statusbewegingen, maar net op het verkeerde moment. Het is niet te controleren als je niet van de juiste achtergronden op de hoogte bent. Ze zijn daardoor moeilijk te betrappen.
Vinden ze mensen die ze te slim zijn af geweest of die ze hebben gemanipuleerd dom of stom? Door hen zouden ze (terug)verlaagd kunnen worden en dat moet voorkomen worden door hen alvast (extra) te verlagen.
Zijn ze opportunistisch en genadeloos; vinden ze het vreselijk om te verliezen en spelen ze om te winnen? Ze hebben een grotere angst voor verlaging dan gemiddeld, en een evenzo bovengemiddelde drang naar verhoging.
Maken ze een kille, berekenende indruk? Het gebrek aan emotionele beleving is altijd van invloed op het concrete gedrag. Hierdoor ‘voelen’ ze een situatie onvoldoende aan en kunnen dus niet de juiste statusbewegingen in de juiste dosering toepassen. Hun grootste struikelblok is de dosering. Er ontstaat een zekere incongruentie, m.n. in patronen.We merken het niet direct, maar naarmate het patroon (langere termijn) duidelijker wordt, zien we ook meer van deze incongruentie. Nu valt op hoe het gedrag(spatroon) los lijkt te staan van emoties, het is gevoelloos, kil, berekenend.
Gedragen ze zich soms onethisch en oneerlijk? Het onethische is eigen aan en het gevolg van hun context-incorrecte statusgedrag.
Hebben ze binnen de organisatie een machtsnetwerk opgebouwd en dat vervolgens gebruikt om er zelf beter van te worden? Ze hebben anderen strategisch verhoogd, zodat die hen terug moeten verhogen (voor wat hoort wat, wederkerigheidsprincipe). Uiteindelijk zullen ze deze investering verzilveren. In zekere zin een vorm van zelfverhoging en anderverlaging.
Tonen ze geen spijt als ze beslissingen hebben genomen die een negatief effect hebben gehad op het bedrijf, de aandeelhouders of het personeel? Ze zijn niet bereid en in staat tot gepaste zelfverlaging. In plaats daarvan gebruiken ze ander verlaging en zelfverhoging. Ze kunnen ook niet anders, omdat spijt een emotionele beleving van de situatie vereist. die beleving moet ook nog eens vertaald kunnen worden in adequaat gedrag

Pschychopatische persoonlijkheidskenmerken en witteboordenagressie

Een psychopatische persoonlijkheid kan zijn gedrag in witteboordenagressor verpakken en is dan indirect, insinueert, gebruikt een neerbuigende toon en begint vaak over je opleidings- of deskundigheidsniveau. Hij is een meester in het omdraaien van macht en het subtiel opbouwen daarvan. De drijfveer van deze persoon is verlaging van de ander, waardoor hij zich zelf verhoogt.  Deze persoon voelt geen emoties als spijt en schaamte. Deze persoon zal er alles aan doen om zijn zelfverhoging in stand te houden ten koste van de ander. Met dit machtsspel probeert hij je te verleiden om in discussie te gaan, onder andere over regels van de organisatie. Het doel van de witteboordenagressor is dat jij fouten maakt en uit evenwicht wordt gebracht. Gedrag psychopatische persoonlijkheid/witteboordenagressorPschychopatische persoonlijkheidskenmerken en witteboordenagressie

Voorbeeld witteboordenagressor

Klant tegen medewerker “U denkt dat uw beleidsadvies op pagina drie onder kopje een punt twee rechtsgeldig is???? De toon van de witteboordenagressor is neerbuigend en kleinerend. De wiiteboordenagressor bedient zich over het algemeen van keurig  Algemeen beschaafd Nederlands. . De witteboordenagressor zal nooit rechtstreekse verwijten maken of lelijke woorden gebruiken. Over het algemeen heeft de witteboordenagressor veel kennis van zaken, of doet alsof hij dat heeft. Witteboordenagressors zijn zowel mannen als vrouwen.

Waar kun je witteboordenagressie ervaren?

WitteboordenagressieWitteboordenagressie is vrijwel overal aanwezig. Op je werk, in winkels, restaurants, op straat; in principe kan het overal voorkomen  komen waar menselijk contact is. Misschien doe je het zelf wel, bijvoorbeeld als je bij een telefoonmaatschappij drie keer verkeerd doorverbonden wordt en medewerkers aan de lijn krijgt die geen verstand van zaken hebben.

In privé situaties kun je kiezen of je met witteboordenagressors wilt omgaan. Op je werk is die keuze vaak niet mogelijk. Daar is het handig om een passende strategie toe te passen die je zal helpen om je zelfvertrouwen te behouden, zelf niet arrogant te worden en geen strijd aan te gaan.

Naar aanleiding van mijn “ e-book de survivalgids voor witteboordenagressie” ontvang ik per mail de meest schrijnende voorbeelden uit de praktijk. Met name medewerkers die jaren lang geterroriseerd zijn door leidinggevende met psychopatische persoonlijkheids kenmerken. Het geeft medewerkers zoveel onmacht gevoelens omdat ze afhankelijk zijn in hun functie van die leidinggevende.

Vaak is witteboordengedrag van externe klanten makkelijker aan te pakken, omdat deze agressie van buiten de organisatie komt. Ook dan is herkennen lastig, maar alle belangen staan op een rij. Er kan een norm en eena anpak geformuleerd worden waarbij je eigen positie als medewerker veilig is.

Reacties op witteboordenagressie

Hoe je op witteboordenagressie reageert, is in principe afhankelijk van vier aspecten:

• je waardesysteem ten aanzien van agressief gedrag en in dit geval witteboordenagressie
• je eerdere ervaringen met witteboordenagressie
• je persoonlijkheid en zelfbeeld
• hoe jij in je ontwikkeling met witteboordenagressie hebt leren omgaan

Er bestaan individuele verschillen in het omgaan met witteboordenagressie. Bijvoorbeeld: Als je zelf verbaal heel sterk bent en graag de discussie aangaat zul je wittenboordenagressie misschien als een uitdaging zien en de oorlog aangaan door middel van een discussie, waarbij je hoopt dat je net iets meer weet en betere argumenten hebt. Dan win je op discussieniveau. Als je net begonnen bent in je nieuwe baan en je nog niet alle ins en outs weet, kan een witteboordenagressor een nachtmerrie voor je zijn, omdat deze een appèel doet op je onzekerheid.

Lichamelijke reacties, emoties en gedachten

Witteboordenagressie beïnvloedt drie aspecten van het eigen gedrag: lichamelijke reacties, emoties en gedachten. Op het moment dat je met witteboordenagressie wordt geconfronteerd, reageert je lichaam automatisch op gevaar en doen er zich allerlei fysieke reacties voor. Daarnaast worden je emoties geraakt en bedenk je vanuit je cognitieve ervaringen wat je aan de agressie kunt doen.

Veelvoorkomende lichamelijke reacties zijn:

• verandering in de ademhaling
• zweten
• trillen
• hartkloppingen
• verstijving van de spieren
• bleek wegtrekken
• verlammend gevoel door schrik

Emotionele reacties op witteboordenagressie hebben betrekking op het uit literatuur bekende “flight, freeze, fight”. Een ‘flight’ reactie komt voort uit de emotie angst. In dat geval reageer je met vermijding, je wilt weg van de situatie. Als er een mogelijkheid is tot vluchten, zal je dat doen. Wanneer die mogelijkheid er niet is, zal je waarschijnlijk niet reageren (negeren). ‘Freeze’ of bevriezing is een reactie op de schrik van het moment. Je hoort mensen wel eens zeggen dat ze ‘verstijfd zijn van schrik’. Dat is hierbij ook het geval. Innerlijk voel je je geblokkeerd. Je reageert niet of op de automatische piloot, en ervaart eigenlijk geen emoties. Bij ‘fight’ reageer je met boosheid, vaak vanuit verontwaardiging en een gevoel van onrechtvaardigheid. Als boosheid je primaire emotie is, heb je snel de neiging om verbaal terug te vechten. Je geeft door middel van discussie voeding aan de agressie.

De invloed van witteboordenagressiewitteboordenagressie op je gedachten bestaat voornamelijk uit het oproepen van oude ervaringen en waarden en normen, die je gebruikt om de situatie te beoordelen. Gedachten die bagatellisering van het gedrag van de klant bevatten (zoals: “woorden raken me niet”, “de klant heeft problemen”) zorgen ervoor dat je reactie inadequaat wordt omdat je niet ingrijpt maar wacht totdat je gekwetst wordt. Angstgedachten (“ik ga het verliezen” of “hij dient straks een klacht over mij in”) kunnen verlammend werken.

TIP: Let op “te” reacties, te leuk, te heftig, te verdrietig, te charmant enz. Een psychopatische persoonlijkheid heeft vele kleuren en kan in verschillende omstandigheden zich totaal verschillend gedragen. Het gedrag is niet eenvoudig te door zien.