Ecologisch model en agressie

Waar moet je beginnen?

In de laatste drie decennia wordt in toenemende mate aangenomen dat een verklaring van complex gedrag niet kan worden gezocht in één enkele situatie of omstandigheid. (Bronfenbrenner, 1989) Zelden is het voorbeeld van de ouders de enige verklaring van agressief gedrag van een kind of adolescent. Het ligt meestal enigszins ingewikkelder. Het feit dat kinderen en adolescenten (en volwassenen) kennelijk in verschillende contexten aangemoedigd worden tot agressie, maakt het voor interventie niet gemakkelijk. Waar moet je beginnen?

Interventie milieu, bijvoorbeeld in het gezin, zal doeltreffend kunnen zijn als tegelijkertijd ook de agressieve prikkels weggenomen worden, bijvoorbeeld deze die uitgaan van de bende op straat. De meeste ecologische modellen hebben impliciet een leerpsychologische visie: het leren gebeurd op verschillende niveaus en in verschillende contexten.

Een voorbeeld hiervan is het model van Patterson dat ontwikkeld werd om het ontstaan van jeugddelinquentie te beschrijven. Soms gebeurt het dat een tienjarig kind dusdanig problematisch functioneert dat de opvoeder of de leerkracht in wanhoop veronderstelt dat het echt slecht zal aflopen. Op welke leeftijd zijn jeugddelinquenten te onderscheiden van jongeren die “gezond” kattenkwaad uithalen? Noteer dat het hier gaat om een patroon, en niet om een overzicht dat in individuele casussen predicatief kan gebruikt worden (er zijn uiteraard vele gevallen van jeugddelinquentie die aan deze beschrijving ontsnappen en er zijn kinderen die in deze uitgangssituatie passen maar toch niet tot jeugddelinquentie komen).

Met het ecologisch model en agressie wordt bedoeld dat een kind thuis heel rustig kan zijn, op school een goede leerling en in de peergroep met vrienden degene die anderen aanzet tot diefstal. Ook kan een kind met een voorbeeldige jeugd later ontsporen als delinquent onder invloed van vrienden. Agressie kan in verschillende sociale contexten ontstaan. De oorzaak kan dan niet gevonden worden in bijvoorbeeld een moeilijke jeugd.

1 Filip Loncke projectcoördinator Brothers of Charity International en docent (Adjunct Faculty) aan de universiteit van Virginia USA, levert een bijdrage vanuit een sociologische invalshoek.