Wat is witteboordenagressie?

Witteboordenagressie kan beschouwd worden als een vorm van instrumentele agressie. Net als instrumentele agressie grof is witteboordenagressie persoonlijk gericht. De witteboordenagressor is agressief tegen jou als medewerker of tegen je collega’s. Daarnaast gebruikt de witteboordenagressor zijn agressie als instrument om jou persoonlijk te raken. De agressie wordt als middel ingezet om een doel te bereiken.

Er ook een onderscheid te maken tussen witteboordenagressie en instrumentele agressie grof. Schelden, dreigen, intimidatie en discriminatie valt onder instrumenteel grove agressie. De manier waarop de witteboordenagressor opereert is subtiel, cynisch, zogenaamd vriendelijk.

Om witteboordenagressie in het vervolg te kunnen herkennen, zullen we verder ingaan op de kenmerken van een witteboordenagressor. Ook zal aan bod komen in welke situaties je witteboordenagressie kunt tegenkomen.

Kenmerken witteboordenagressor

Een witteboordenagressor is indirect, insinueert, gebruikt een neerbuigende toon en begint vaak over je opleidings- of deskundigheidsniveau. Hij is een meester in het omdraaien van macht en het subtiel opbouwen daarvan. De persoon komt vanuit een hoge machtspositie aangevlogen. Met dit machtsspel probeert hij je te verleiden om in discussie te gaan, onder andere over regels van de organisatie. Het doel van de witteboordenagressor is dat jij uit evenwicht wordt gebracht en fouten maakt. Hij/zij kruipt onder je huid, je gaat je onzeker of geïrriteerd voelen.

Achtergronden witteboordenagressor

Een witteboordenagressor wordt vaak geduid als een narcistisch ziektebeeld, maar het kan ook een gewoonte zijn, omdat deze persoon heeft geleerd dat hij op deze manier kan krijgen wat hij wil. Het witteboordengedrag kan ook passen binnen bepaalde (werk)culturen, denk aan bijvoorbeeld de advocatuur. Omdat iedereen het doet wordt het niet als storend ervaren, maar als onderdeel van de bedrijfscultuur. Het witteboordengedrag kan ook ontstaan door de opvoeding omdat ouders dit als voorbeeldgedrag doorgaven. Kortom er zijn vele oorzaken voor dit gedrag.

Waar kun je witteboordenagressors spotten?

Witteboordenagressors kun je overal tegen komen. Op je werk, in winkels, restaurants, op straat; in principe komt het overal voor waar menselijk contact is. Misschien doe je het zelf wel, bijvoorbeeld als je bij een telefoonmaatschappij drie keer verkeerd doorverbonden wordt en mensen aan de lijn krijgt die geen verstand van zaken hebben. In privé situaties kun je kiezen of je met witteboordenagressors wilt omgaan. Op je werk is die keuze vaak niet mogelijk. Daar is het handig om een passende strategie toe te passen die je zal helpen om je zelfvertrouwen te behouden, zelf niet arrogant te worden en geen strijd aan te gaan.

De begrenzing van de witteboordenagressie

Herhaal wat de persoon tegen je zegt en vertel hoe jij je voelt.
Een voorbeeld:
De wittenboordenagressor zegt: Ben jij hier nieuw? Je denkt alles al te weten he? Ik denk niet dat jij mij kunt helpen. Wil je Madeleine voor me roepen, die had ik vorige keer, dan weet ik ieder geval zeker dat ik de juiste informatie krijg.

Aanpak:
U zegt dat ik nieuw ben en niet de juiste informatie kan geven, ik voel me daardoor niet serieus genomen.
Als u doorgaat met mij niet serieus te nemen, dan wordt u niet geholpen.
Als u mij serieus neemt, dan help ik u wel.
Wat wilt u?

De volgende vragen krijgen wij vaak tijdens de training

Waarom stellen we ons kwetsbaar op bij witteboordenagressie door een “ik boodschap” te geven?
Dit doen we omdat we daarmee de strategie doorbreken van de witteboordenagressor. Hij wil je een discussie ontlokken, je fouten laten maken. Door het bij je zelf te houden en te laten weten dat er geen gesprek mogelijk is als de agressie doorgaat, zal de witteboordenagressor eerder kiezen om te stoppen. Jouw ervaring is subjectief en geen discussieonderwerp.

Is de witteboordenagressor emotioneel?
Nee, de witteboordenagressor is 100% rationeel. Hij probeert jou boos te krijgen door je de agressiepiramide op te jagen. Als jij boos bent maak je fouten en kan hij klachten over je indienen en alsnog zijn zin krijgen.

Is witteboordenagressie instrumenteel?
Ja, het is erop gericht om jou uit je evenwicht te krijgen, je boos of onzeker te maken, zodat je gaat doen wat de ander wil.

Jannie de Jong
November 2019