Frustratieagressie

Wat is frustratieagressie?

Deze theorie, die aan het einde van 1930  ontwikkeld werd aan de Yale universiteit in Amerika, gaat er vanuit dat agressie een reactie is op frustratie. Frustratie kan de agressieve drift activeren, waarbij de mate van agressie afhankelijk is van de mate van frustratie (De Ridder, 1982; Hamael, 1988).

Wanneer een persoon een doel voor ogen heeft of een behoefte wenst te bevredigen, kan hij gehinderd worden in zijn pogingen dit te bereiken. Dit doel kan materieel van aard zijn (bijvoorbeeld geld), maar kan ook bestaan uit de nood aan aandacht, genegenheid, liefde of aanvaarding. Het verhinderen van de doelgerichte activiteit veroorzaakt bij degene die hem verricht spanning, ergernis, ontevredenheid of ontgoocheling. Deze gevoelens worden aangeduid met het begrip frustratie en hierop wordt dan gereageerd met agressie.

Op frustratie kunnen verschillende vormen van agressie volgen

Een eerste reactiewijze is deze waarbij de frustratie wordt toegeschreven aan een externe instantie. De kwaadheid, woede komt vanuit een gevoel van onmacht. De agressie is er niet op gericht om de ander te beledigen of te kwetsen.

Casus

Een jongere krijgt te horen dat hij dit weekend niet uit mag. Hij ervaart frustratie in de vorm van gevoelens als woede en onmacht. Hij loopt vloekend het huis uit.

Frustratie kan echter ook leiden tot gerichte agressie, dan scheldt de jongen in het bovenstaande voorbeeld degene uit die het slechte nieuws brengt. In dit voorbeeld leiden de gevoelens van frustratie tot het willen kwetsen van de ander. We noemen dit instrumentele agressie.

Frustratie roept niet altijd een agressieve reactie op

Inge wil graag met een aantal vrienden van de klas mee naar een popconcert. Jammer genoeg zijn de combitickets (trein + ingang) uitverkocht en kan ze omwille van een vervoersprobleem niet mee. Ze vindt dit wel jammer maar maakt er verder geen misbaar over.

Een andere reactiewijze op agressie is een ander doel te kiezen. Belangrijk is dan echter wel een doel te kiezen dat meer bereikbaar, meer haalbaar is.

Inge wil graag met een aantal vrienden van de klas mee naar een popconcert. Jammer genoeg zijn de combitickets (trein + ingang) uitverkocht en kan ze omwille van een vervoersprobleem niet mee. Ze vindt dit wel jammer maar maakt er verder geen misbaar over. Ze beslist in de plaats daarvan op televisie de uitzending over de Music-award te volgen. De kans dat haar favoriete popgroep in de prijzen valt is immers reëel.

Conclusie

Naar aanleiding van frustratie kunnen de volgende reacties volgen:

• Iemand raakt gefrustreerd, maar richt zijn woede niet op een andere persoon of voorwerp
• Iemand raakt gefrustreerd en richt zijn woede op een andere persoon of voorwerp
• Iemand raakt gefrustreerd en relativeert dit, deze persoon wordt niet boos
• Iemand raakt gefrustreerd en richt de woede op zichzelf
• Iemand raakt gefrustreerd en voelt zich uitgedaagd om nieuwe oplossingen te zoeken

Jannie de Jong