Instrumentele agressie

Instrumentele agressie wordt zo genoemd omdat degene die het inzet zijn agressie als een instrument gebruikt om de ander te beschadigen. Instrumentele agressie kan zowel verbaal als fysiek geuit worden in de vorm van insinuaties, schelden, dreigen, bedreigen, beledigen, (seksuele) intimidatie en discriminatie, slaan, schoppen enzovoorts.

Kenmerken instrumentele agressie

• Deze agressie is doelgericht naar de ander
• De klant/agressor weet wat hij doet en heeft dus controle over zichzelf
• Hij gebruikt de agressie als middel om zijn doel te bereiken
• Deze agressie is  persoonlijk gericht
• Deze agressie voelt onbegrijpelijk en onredelijk aan
• De opbouw van deze agressie kan van zeer subtiel tot grof geuit worden
• Ook manipulatie is instrumentele agressie (witteboordenagressie)

Twee vormen van instrumentele agressie

Wij herkennen in de praktijk 2 vormen van instrumentele agressie. De eerste vorm noemen wij witteboordenagressie. We bedoelen daarmee arrogant, kleinerend en manipulerend gedrag bedoeld om de ander uit zijn evenwicht te brengen. De witteboordenagressor is rustig, verstandelijk en afstandelijk. Hij scant de ander om te testen hoe hij zijn doel het beste kan bereiken. Is de medewerker onzeker, dan zal hij focussen op het laten maken van fouten door de medewerker. Hij gaat subtiel zijn of haar deskundigheid ter discussie stellen. Als de medewerker verbaal sterk is, zal hij proberen een machtsstrijd via woorden uit te lokken, in de hoop dat de medewerker de strijd aan gaat. Dan zal hij zorgen dat de medewerker zijn professionaliteit verliest en een klacht indienen over het gedrag van de medewerker. Witteboordenagressie ervaren medewerkers als zeer beschadigend omdat ze het in eerste instantie niet als agressie herkennen en het om die reden niet begrenzen.

De andere vorm van instrumentele agressie noemen wij instrumenteel grof: beledigen, schelden, bedreigen, (seksueel) intimideren en discrimineren. Deze agressor heeft een heel andere strategie. Hij voelt zich openlijk machtig en gaat er vanuit dat als hij genoeg lawaai maakt, de ander schrikt en hij zijn zin krijgt.

Instrumentele agressie is succesvol

Het is succesvol omdat het werkt. Mensen worden bang, blokkeren of schrikken en geven de ander zijn zin. Het is dus een belonende manier om dingen voor elkaar te krijgen. In de context van werk is dit een groot probleem. Daarom wordt er hard gewerkt in organisaties om een agressieprotocol te formuleren om deze vorm van agressie te begrenzen. De medewerkers worden tijdens agressietrainingen bewust gemaakt van hun reacties en leren door middel van oefeningen met een acteur instrumentele agressie begrenzen.